mö. 1000 mö. 550 | Türk: | AbhazlarAbhazlar, mö.1000 ve mö.550 yılları arasında, bugünkü Abhazya'nın Karadeniz kıyısında, özellikle modern Abhazya'nın başkenti olacak olan Pitiunt ve Dioscurias'ta ticaret kolonileri kurdular. .gg..aa..yy-1000..aa.|Abhazlar|Türk||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
|
642
| Dünya: | Nihavend Savaşıİranlılar topladıkları kuvvetlerle Müslümanlar üzerine tekrar saldırdı ve Nihavend de yapılan savaşı Müslümanlar kazandı. Sonuçta; İran ordusu dağılmış ve İran şehirleri tamamen Müslümanların eline geçmiştir. Irak ve Suriye seferlerinden başka İslam orduları El-Cezire (Yukarı Mezepotamya) yönelmişler. 634-664 yıllarında Azerbaycan, tamamiyle feth edilmiştir. Nihavend savaşlarıyla, Müslümanlar, Karluklar ve Türklerle sınır komşusu oldular. .gg..aa..yy642..aa.|Nihavend Savaşı|DÜNYA|Hz. Ömer|Ortadoğu||Din Tarihi|Kafkas Türkleri|İran|Sasaniler| |
| 778 1008 | Türk: | Abhazya Krallığı.gg..aa..yy778..aa.|Abhazya Krallığı|Türk||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| | | 3 ŞUBAT 1094
| Türk: | Kerec SavaşıTerken Hatun oğlunu tekrar iktidara geçirebilmek amacıyla bu sefer Berkyaruk'un dayısı Azerbaycan Emiri İsmail Bin Yakutî'ye haber gönderip, Berkyaruk'a karşı yanında yer alması şartıyla kendisiyle evlenmek istediğini söylemiştir. İsmail Bin Yakutî de Selçuklu tahtını ele geçirebilmek amacıyla bu teklifi kabul ederek Berkyaruk üzerine harekete geçti. Şubat 1093'te Kerec yöresinde yapılan savaşı Berkyaruk'un ordusu kazandı. Bu galibiyetten sonra Bağdat'a giden Berkyaruk, Halife tarafından "Rükneddin" (dinin direği) lakabıyla sultan ilan edildi ve 3 Şubat 1094 adına hutbe okundu. .gg3..aa2..yy1094..aaŞUBAT.|Kerec Savaşı|Türk||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Selçuklular| |
| 1335
| Türk: | İlhanlı Devleti Dağıldıİç karışıklıklar sonucu İlhanlılar parçalandı. İlhanlı topraklarının Azerbaycan bölümünde Çobanoğulları, geriye kalan büyük bölümü üzerinde ise Celâyirliler Devleti kuruldu. .gg..aa..yy1335..aa.|İlhanlı Devleti Dağıldı|Türk|Orhan Gazi|Nizamüddin Ahmed Paşa||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|İlhanlılar|Celayirliler|Çobanoğulları| |
| 1380
| Türk: | Timur'un Horusan SeferleriTimur'un Horusan seferleri: Timur 1380 yılında Kert'lerin elinde bulunan Herat'ı ele geçirdi. Daha sonra Horasan'ın batısına hakim olan Serbedarlılar'ın başşehri Sebzvar'ı ele geçirdi. 1381'de ise Emir Veli yönetimindeki Toga Timurlular'ın üzerine yürüdü ve İsferayin'i ele geçirerek Astarabad'a kadar ilerledi. Emir Veli, Timur'un ordusu ayrıldıktan sonra ülkesine yeniden hakim oldu ancak 1384'te Timur'un ordusu tekrar gelince Azerbaycan taraflarına kaçtı ve ülkesi tamamen Timur'un topraklarına katıldı. .gg..aa..yy1380..aa.|Timur'un Horusan Seferleri|Türk|I. Murad Han|Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Timur|Rusya| |
| 1393
| Türk: | Timur, 1393 yılında İran'da İlhanlılardan sonra kurulmuş olan Muzafferoğulları Devleti'ni ortadan kaldırdı. Aynı yıl Bağdat'ı alarak buradaki Celâyirlilere de son verdi. Bu faaliyetlerinin sonunda Timur, İran, Kafkasya ve Azerbaycan'ı ele geçirerek topraklarına katmış oldu. Timur, 1393 yılında İran'da İlhanlılardan sonra kurulmuş olan Muzafferoğulları Devleti'ni ortadan kaldırdı. Aynı yıl Bağdat'ı alarak buradaki Celâyirlilere de son verdi. Bu faaliyetlerinin sonunda Timur, İran, Kafkasya ve Azerbaycan'ı ele geçirerek topraklarına katmış oldu. .gg..aa..yy1393..aa.||Türk|S. Yıldırım Beyazid|Çandarlı Ali Paşa||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Timur|İran| |
| 11 TEMMUZ 1501 1736 | Dünya: | Safeviler - İran1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça "Modern İran Tarihi"nin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biridir. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, tarihte ilk kez Şiî Onikiciliğini resmî mezhep olarak kabul etmiştir. Safevi Devleti'nin kuruluşuna destek veren Türkmen boyları şunlardır; Şamlı, Afşar, Kaçar, Çağırganlı, Karamustafaoğlu, Tekeli, Beğdili, Humuslu, Ustaclu, Dulkadirlu, Varsaklar. İsmail Safevi, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın torunu olan Akkoyunlu Emiri Elvend Mirza'yı Şarur (Nahçıvan) yakınlarında yendikden sonra 1501 yılının Temmuz ayında Tebriz'de kendisini Şah ilan etti. I.Tahmasb, bütün Azerbaycan'ı imparatorluğa dahil edince Azerbaycan Türkleri Safevî ordusunun esas nüvesini teşkil etmiştir. Bundan sonra İran'ının tamamını ele geçirerek, Mayıs 1502'de resmen Safevî Şahı olan I.İsmail sonraki 250 yılda Orta Doğu'ya büyük etki yapacak bir Şiî devletinin temelini atmıştır. .gg11..aa7..yy1501..aaTEMMUZ.|Safeviler - İran|DÜNYA|Sultan II.Beyazıd|Hadım Ali Paşa|Ortadoğu||Din Tarihi|Ermeniler|Kafkas Türkleri|Akkoyunlular|İran|Safeviler| |
| 23 AĞUSTOS 1514
| Dış: | Çaldıran MuharebesiYavuz Sultan Selim, İran Hükümdarı Şah İsmail kuvvetleriyle, Van Gölü'nün kuzeyindeki Çaldıran'da karşılaştı.
• Şah İsmail yenildi.
• Tebrize girildi.
• Anadolu'da İran etkileri zayıflatıldı, şiiliğin yayılması engellendi.
• Doğu Anadolu, Azerbaycan ve Gürcistan coğrafyası kontrol altına alındı.
• İran seferinde askeri kışkırtmakla suçlanan kazasker ve tarihçi Tacızade Cafer Çelebi ile Sekbanbaşı Balyemez Osman Ağa'yı idam edildi. .gg23..aa8..yy1514..aaAĞUSTOS.|Çaldıran Muharebesi|DIŞ|1514 İran Savaşı|Yavuz S. Selim -I|Hersekzade Ahmed Paşa|Ortadoğu||Kafkas Türkleri|İran|Safeviler| |
| 1571
| Türk: | Moskova Yangını1551'de Kırım Hanı olan I. Devlet Giray, 1571'de başarılı bir seferle Moskova'yı kuşattı. Çerkesler, Nogaylar ve Kıpçaklar gibi halklardan oluşan büyük ordusuyla Rusları yendi ve Moskova'yı yaktı (Moskova Yangını). Bu seferden sonra Devlet Giray, ertesi yıl için tüm Rusya'yı içine alan büyük çaplı bir fetih planı hazırladı, ama 1572'de Moskova'nın 60 km güneyinde, Molodi'de aldığı mağlubiyet üzerine plan iptal oldu (Molodi Savaşı). .gg..aa..yy1571..aa.|Moskova Yangını|Türk|Sultan II. Selim|Sokollu Mehmed Paşa||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Kıpçaklar|Nogaylar|Kırım Hanlığı|Rusya|Çin| |
| 7 OCAK 1581
| Dış: | Safeviler, Bakü Kuşatmasını KaldırdıSafevîler, Kanunî Sultan Süleyman devrindeki sınırlar esas alınmak kaydıyla barış teklifinde bulundu. Bu teklif kabul edilmedi. Gazi Giray, 18.000 kişilik düşman kuvvetlerini imha ederek 40 gün kuşatma altında kalan Bakû'yu kurtardı.
.gg7..aa1..yy1581..aaOCAK.|Safeviler, Bakü Kuşatmasını Kaldırdı|DIŞ|1578-1590 İran Savaşı|Sultan III. Murad|Koca Sinan Paşa|Ortadoğu||Kafkas Türkleri|Kırım Hanlığı|İran|Safeviler| |
| 25 EYLÜL 1768 21 TEMMUZ 1774 | Dış: | 1768-1774 Osmanlı-Rus SavaşıBu savaşın sonucunda Ukrayna'nın güneyi, Kuzey Kafkaslar ve Kırım, Rusya'nın eline geçmiştir. .gg25..aa9..yy1768..aaEYLÜL.|1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı|DIŞ|1768-1774 Rus Savaşı|Sultan III. Mustafa|Silahdar Mahir Hamza Paşa |Osmanlı Seferleri|Avrupa|Yunan|Balkanlar|Lehistan|Din Tarihi|Kafkas Türkleri|Kırım Hanlığı|İngiltere|Rusya| |
| 1813
| Türk: | Rusya'nın Dağıstan'ı ilhakı Rusya'nın Dağıstan'ı ilhakı .gg..aa..yy1813..aa.||Türk|Sultan II. Mahmud|Hurşid Ahmed Paşa|Tanzimat||Rus İşgalleri|İlhak|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Rusya| |
| 1813
| Türk: | Rusya'nın Azerbaycan'ı ilhakı Rusya'nın Azerbaycan'ı ilhakı .gg..aa..yy1813..aa.||Türk|Sultan II. Mahmud|Hurşid Ahmed Paşa|Tanzimat|Azerbaycan|Rus İşgalleri|İlhak|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Rusya| |
| 14 EYLÜL 1859
| İç: | Fedailer Cemiyeti - Kuleli Vak'ası1859 yılında gizli olarak kurulan FEDAİLER CEMİYETİ, padişaha darbe düzenleyerek yönetime el koymayı planlamaya başladı. Ancak farkedilmeleri ve Hasan Paşa tarafından suçüstü yakalanmaları üzerine, tutuklanarak Kuleli Kışlasına hapsedildiler. Sultan Abdülmecit'i ortadan kaldırmaya yönelik darbe girişimi Kuleli Vak'ası ortaya çıkarıldı. Fedailer Cemiyeti:
Ferik (Korgeneral) Çerkes Hüseyin Dâim Paşa, Arnavut Câfer Dem Paşa, Tophâne-i Âmire kâtiplerinden Ârif Bey, İmâlât Meclisi âzâsından Binbaşı Râsim Bey, Tophâne Müftüsü Bekir Efendi, Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Efendi, Fatih Müderrislerinden Nasuhi Efendi, Hazergradlı Feyzullah Efendi, Kütahyalı Şeyh İsmail ile Tophâne Müşirliğinde vazifeli 25 kişi, bu komitenin mensupları idi. Şair Şinasi'nin de cemiyete dâhil olduğu söylenir. Reis, darbe fikrinin de sahibi olan 46 yaşındaki Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Kürdî, İstanbul'a gelip Bayezid medresesinde İhya okutmaktaydı. Fedailer Cemiyeti'ni de orada teşkil etmişti. Reis vekili, Şeyh Ahmed'in Kars muharebelerinden tanıdığı Dâim Paşa idi. Cemiyetteki bir mızıka başçavuşunun dili, bir kolağasına çözüldü; o da Mirliva (Tümgeneral) Tatar Hasan Paşa'ya vaziyeti anlattı. Öte yandan cemiyet, Hasan Paşa'ya kendileriyle hareket etmesi teklifinde bulundu. Didon Ârif'in de ağzını arayan Paşa, kendilerine taraftar görünüp cemiyeti toplantıya çağırdı. Bir yandan da vaziyeti hükümete bildirdi. Kılıç Ali Paşa Câmii'nde toplandıkları 13 Eylül 1859 günü yapılan bir baskında hepsi yakalanarak Kuleli Kışlası'na hapsedildi. Bu arada izini kaybettirenler de oldu. Yakalanan 41 kişinin muhakemesi, sadrazam Âli Paşa, şeyhülislâm Sadeddin Efendi, serasker Rıza Paşa, Meclis-i Âli-i Tanzimat Reisi Mehmed Paşa, Meclis-i Vâlâ Reisi Yusuf Kâmil Paşa ve Meclis-i Dâr-ı Şûrâ-i Askerî Reisi Mustafa Zarif Paşa'dan müteşekkil bir heyet tarafından yapıldı. Mahkemenin kâtibi de istikbalin meşhur darbecisi Midhat Paşa (o zaman Efendi) idi. .gg14..aa9..yy1859..aaEYLÜL.|Fedailer Cemiyeti - Kuleli Vak'ası|İÇ|Sultan Abdulmecid|Mehmed Emin Âli Paşa|Tanzimat||Terör|Darbe|Kafkas Türkleri| |
| 29 EKİM 1900
| Dünya: | Azerbaycan okullarındaki Türk dili yasağı kaldırıldı. Azerbaycan okullarındaki Türk dili yasağı kaldırıldı. .gg29..aa10..yy1900..aaEKİM.||DÜNYA|Sultan II. Abduhamid|Halil Rifat Paşa|Eğitim||Kafkas Türkleri| |
| 11 MART 1917
| Dünya: | Cilovluk KatliamıTarihte Cilovluk katliamı olarak anılan Güney Azerbaycan'daki soykırımda, Ermeni ve Nasturiler, 300 bin Azerbaycanlıyı katletti. Mart 1917'de başlayan ve tam 159 gün devam eden bu katliam, bugüne kadar çok aydınlatılamadı. Birinci Dünya Savaşı başlarında Ruslar tarafından Osmanlı İmparatorluğu'na karşı kışkırtılan ve Hakkâri yöresinde Marşimon adlı şahsın önderliğinde isyan başlatan Nasturiler, yenilgiye uğradıktan sonra, bölge halkının kendilerinden intikam alacağı korkusuyla, Rusya işgali altında olan Azerbaycan (özellikle İran Azerbaycan'ı) bölgesine göç etti. İran'ın kuzeybatısına yerleşen Cilovlar, aslında Nasturilerin bir koluydu. Birinci Dünya Savaşı'na kadar şimdiki Türkiye'nin Hakkâri bölgesinde yaşayan Nasturiler, İran Azerbaycanlıları tarafından "Cilov" olarak adlandırıyor. Bu adlandırmanın sebebi ise onların Hakkâri bölgesindeki Cilov dağlarında (Türkçe Cilo) yaşamalarıydı. Nasturilerin Ermenilerle birlikte gerçekleştirdiği soykırım da Cilovluk katliamı olarak biliniyor. .gg11..aa3..yy1917..aaMART.|Cilovluk Katliamı|DÜNYA|S. V. Mehmed Reşad|Talat Paşa|1.Dünya Savaşı|Terör|Ermeniler|Katliam|Kafkas Türkleri|İran|Kaçarlar| |
| 1918 1920 | Türk: | Âzerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Âzerbaycan Demokratik Cumhuriyeti .gg..aa..yy1918..aa.||Türk|S. V. Mehmed Reşad|Talat Paşa|1.Dünya Savaşı|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 1918 1919 | Türk: | Cenub-i Garbi Kafkas (Kars) Hükümeti Cenub-i Garbi Kafkas (Kars) Hükümeti .gg..aa..yy1918..aa.||Türk|S. V. Mehmed Reşad|Talat Paşa|1.Dünya Savaşı|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 1918 1920 | Türk: | Azerbaycan-Ermeni SavaşıAzerbaycan-Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. Çoğu saldırı düzenli ordu biçiminde olmadı. Daha sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. .gg..aa..yy1918..aa.|Azerbaycan-Ermeni Savaşı|Türk|S. V. Mehmed Reşad|Talat Paşa|1.Dünya Savaşı|Ermeniler|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 28 MAYIS 1918 27 NİSAN 1920 | Türk: | Azerbaycan CumhuriyetiAzerbaycan yani ''odlar/ateş ülkesi'' tıpkı Anadolu gibi çok eski devirlerden itibaren Türk akınlarına sahne olmuş ancak, bölgenin Türkleşmesi 11.nci yüzyıldaki Selçuklu çağı Oğuz-Türkmen yerleşmeleriyle gerçekleşmiştir. Moğol ve Timur idaresinden sonra bölgede Karakoyunlu ve Akkoyunlular Türkmenleri hâkimiyet kurmuştur. Daha sonra kurulan Safevi Devleti ile Osmanlılar arasında sürekli mücadelelere sahne olan Azerbaycan, Nadir Şah'ın ölümünden sonra (1747) küçük hanlıklara bölünmüştür. Bölgede güçlenen Ruslar, önce Azerbaycan'ın iç işlerine karışmaya başladılar. Ardından Kuzey Azerbaycan'da yarım asır kadar birbirleri ile mücadele eden hanlıkları, birebir hâkimiyetlerine almışlardır. Böylece 1805'de Gence Hanlığı ( Ziyadoğulları), 1806'da Kuba ve Bakü Hanlıkları, 1815'te Şeki Hanlığı (Hacı Çelebi oğulları) ve 1822'de Karabağ Hanlığı (Cevanşir Beyleri) Ruslar tarafından ele geçirildi. Rus ilerleyişi karşısında harekete geçen, İranlılar, Ruslara peşpeşe yenilerek Gülistan ve ardından 1828 Türkmençay Andlaşması'nı imzalamak zorunda kaldılar. Bu anlaşmayla Azerbaycan, Aras sınır olmak üzere kuzey ve güney diye fiilen bölünmüş, Kuzey Azerbaycan'ı Ruslar işgal ederken, Güney Azerbaycan İran'da kalmıştır. Güney Azerbaycan'da Hoy ve Tebriz'de Dünbüllü Hanları, Erdebil'de Şeyhler gibi hanlıklar hüküm sürdüler. Bolşevik İhtilâli üzerine Rus ordularının Kafkaslardan çekilmesi ardından Azerbaycan Türkleri, 28 Mayıs 1918'de bağımsızlıklarını ilân ettiler. Bunda Nuri Paşa komutasındaki bir Osmanlı birliğinin Bakü'ye girmesi etkili olmuştur. İlk bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti, 27 Nisan 1920 yılındaki kanlı Kızıl Ordu işgaline kadar yaşamıştır. Sovyetler döneminde Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu. 1991 yılında ise bu devlet Azerbaycan Cumhuriyeti olarak bağımsız bir Türk devleti hâline geldi. *** Azerbaycan, Tiflis'de bağımsızlığını ilan etti. 28 ay bağımsız kalan Türk devleti, 27 Nisan 1920'de SSCB'ye katıldı. .gg28..aa5..yy1918..aaMAYIS.|Azerbaycan Cumhuriyeti|Türk|S. V. Mehmed Reşad|Talat Paşa|Bağımsızlık-Özerklik|Azerbaycan|1.Dünya Savaşı|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Akkoyunlular|Rusya| |
| 4 HAZİRAN 1918
| Dış: | Batum Antlaşması Batum Konferansı ve Antlaşması, 11 Mayıs – 4 Haziran 1918 tarihleri arasında Batum'da yapılan konferans ve sonucunda 4 Haziran 1918'de Osmanlı İmparatorluğu ile Kasım 1917'deki Bolşevik ihtilalinden sonra Kafkasya'da kurulan devletlerle, yani Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan ve Azerbaycan Millî Şurası arasında imzalanmış anlaşma. .gg4..aa6..yy1918..aaHAZİRAN.|Batum Antlaşması |DIŞ|1914 Kafkas Cephesi|S. V. Mehmed Reşad|Talat Paşa|Antlaşma|1.Dünya Savaşı|Kafkas Türkleri| |
| 28 NİSAN 1920 1991 | Türk: | Azerbaycan SSCB'ye KatıldıAzerbaycan, Sovyetler Birliği'ne katıldı. (1991'de tekrar ayrılmıştır.) .gg28..aa4..yy1920..aaNİSAN.|Azerbaycan SSCB'ye Katıldı|Türk|S. VI. Mehmed Vahidettin|Damat Ferit Paşa|1. İstiklal Mücadelesi|Ankara Hükumeti|Azerbaycan|Rus İşgalleri|İlhak|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Rusya| |
| 18 MART 1921
| Dünya: | Ermeni Misak Torlakyan, Azerbaycan İçişleri Bakanı Cevanşir Han'ı, Tepebaşı'ndaki Pera Palas Oteli önünde öldürdü. Ermeni Misak Torlakyan, Azerbaycan İçişleri Bakanı Cevanşir Han'ı, Tepebaşı'ndaki Pera Palas Oteli önünde öldürdü. .gg18..aa3..yy1921..aaMART.||DÜNYA|S. VI. Mehmed Vahidettin|Ahmed Tevfik Paşa|1. İstiklal Mücadelesi|Ankara Hükumeti|Ermenistan|Azerbaycan|Terör|Ermeniler|Suikast|Kafkas Türkleri| |
| 13 EKİM 1921
| İç: | Kars AntlaşmasıTranskafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin TBMM devleti ile yaptığı Kars Antlaşması Transkafkasya'da düzeni ve otoriteyi sağlamıştır. Sovyetler Birliği Ermeniler ve Azeriler üzerindeki otoritesini güçlendirmiştir. Bu anlaşma ile Nahcivan özerk bölge oldu. Misak-ı Milli'den de ilk ödün verildi ve Batum bırakıldı. Doğu Cephesi'nde Kurtuluş Savaşı bu antlaşma ile sona erdi. .gg13..aa10..yy1921..aaEKİM.|Kars Antlaşması|İÇ|1918 Doğu Cephesi|S. VI. Mehmed Vahidettin|Ahmed Tevfik Paşa|1. İstiklal Mücadelesi|Ankara Hükumeti|Antlaşma|Milli Mücadele|Devletin Tesisi|Ermeniler|Kafkas Türkleri| |
| 1 KASIM 1928
| İç: | Harf İnkılabıTürkler, İslam ile şereflendikten sonra kullanmaya başladıkları Arap alfabesini, bin yıldan daha fazla bir süre kullandı. 1850'li yıllarda Ahmet Cevdet Paşa ile Münif Paşa gibi isimler alfabe değişimini dile getirmişlerdir. Münif Paşa (daha sonra Maarif Vekili), azası olduğu "Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye"de 12 Mayıs 1862'de verdiği bir konferansta alfabe konusundaki görüşlerini dikkate alan bazı dilciler, harfler hakkında ıslahat hareketinin başlangıcı olarak bu nutku kabul etmektedir. 19. yüzyılın sonlarında Arap alfabesinin ıslahı tartışmalarına Namık Kemal, Ali Suavi ve Şemsettin Sami de katılmıştır. Arap yazısı ile Osmanlı Türkçesinin uyumsuzluğuna ilk kez değinen ve Arap yazısının (alfabesinin) Türkçeye uygun olmadığını ilk olarak ifade eden aydın Ziya Gökalp'tir. 1850'lerden sonra, yaygın olmamakla birlikte, Batılı tarzda açılan yeni okullarda, hariciye ile dış elçiliklerde ve bankacılıkta, bürokraside ve diplomaside Lâtin harfleri Osmanlı topraklarında hayat bulmaya başlamıştır. Osmanlı Alfabesi'nin güncellenmesini talep edenler, bu alfabenin Türkçe'deki ünlü sesleri ifade etmede yetersiz kaldığını söylüyordu. Bu sebeple kaynaklanan yazım sorunlarıyla basılan kitapların artmasıyla beraber daha çok karşılaşıldı. 1870'li yıllarda başlayan Türkçe Sözlük çalışmaları da bu konuları daha çok tartışılır hale getirdi. Dünya üzerinde ki Türk Halklarının ortak bir alfabe kullanması düşüncesinin kabul edilmesiyle birlikte; 1926'da Bakü'de toplanmış olan SSCB 1.Türkoloji Kongresi, SSCB'de konuşulan bütün Türk dillerinin Latin alfabesi ile yazılması kararını almıştı; "Birleştirilmiş Yeni Türk Alfabesi (Yanalif) adıyla yeni bir alfabe hazırlanıp yayınlanmış ve bu karar birkaç yıl içinde uygulamaya konulmuştur. 1927'de Azerbaycan ve Karaçay-Balkar bölgesinde bulunan Türkler, Lâtin alfabesini Türkiye'den daha önce kabul etmişlerdir. Sovyetlerdeki Türk halkları, Türkiye'de yaşanan Harf Devriminden sonra Lâtin alfabesine hızla geçmiştir. 1928'de Nogay'lar, 1929'da Kırım, 1928'de Özbekistan, 1930'da Kafkasya'da Kumuklar Lâtin harflerini kullanılmaya başlamışlardır. 20. Yüzyılda Lâtin alfabesi Türk dilleri konuşanların genel alfabesi olmuştur. Ancak Komünist Rusya, Türkler arasında oluşan bu alfabe birliğinden rahatsız olmuştur. 8 Ocak 1928'de Mahmut Esat Ankara Türk Ocağında, Türk Harfleri hakkında bir konferans vermiş, 24 Mayıs 1928'de de Lâtin rakamları "Türk rakamları" olarak kabul edilmiştir. Mayıs 1928'de Bakanlar Kurulu kararıyla oluşturulan dil encümeni de (Alfabe komisyonu), Lâtin alfabesine geçişle ilgili çalışmalarına hemen başlamıştır. M.Kemalin 8 Ağustos 1928 günü Cumhuriyet Halk Partisi tarafından tertiplenen halka açık eğlence toplantısında yaptığı açıklamalar aslında harf konusunda tüm çalışmaların sona erdiği ve artık harekete geçme zamanının geldiğinin bir resmi olmuştur. M.Kemal yeni alfabeyi Ağustos ve Eylül 1928'de birçok ilde halka tanıttı. Bu esnada bazı yeni eklentiler de alfabeye eklendi. 8 - 25 Ekim 1928 tarihlerinde tüm resmi görevliler yeni Türk Alfabesi sınavına tabi tutuldu. Latin harflerinin kullanıldığı Türk alfabesi, 1 Kasım 1928 tarihinde resmi olarak yürürlüğe girmiştir. .gg1..aa11..yy1928..aaKASIM.|Harf İnkılabı|İÇ|Atatürk İnkılapları|Kemal Atatürk|İsmet İnönü|Eğitim|Anadolu|Devletin Tesisi|CHP|Kafkas Türkleri| |
| 1945 1945 | Türk: | Güney Azerbaycan Özerk Cumhuriyeti Güney Azerbaycan Özerk Cumhuriyeti .gg..aa..yy1945..aa.||Türk|İsmet İnönü|Şükrü Saracoğlu|Bağımsızlık-Özerklik|2.Dünya Savaşı|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 1945
| Dünya: | İran'da, Azerbaycan ve Kürdistan eyaletlerinde Sovyet taraftarı rejimler kurulmuştur. İran'da, Azerbaycan ve Kürdistan eyaletlerinde Sovyet taraftarı rejimler kurulmuştur. .gg..aa7..yy1945..aa.||DÜNYA|İsmet İnönü|Şükrü Saracoğlu|Ortadoğu|2.Dünya Savaşı|Kafkas Türkleri|Rusya|İran|Pehleviler| |
| 12 ARALIK 1945 ARALIK 1946 | Dünya: | Tebriz'de Azerbaycan Milli Hükümeti26 Şubat 1921'de yapılan İran-Rus antlaşmasıyla İran'a bırakılan Tebriz 26 Ağustos 1941'de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'nin işgaline uğradı. Tebrizli aydınlar, Sovyet ve İran baskılarına karşı özerklik isteyen Fırka-i Demokrât-ı Âzerbaycân'ı kurdular. Partinin gayretleriyle 12 Aralık 1945'te Azerbaycan Millî Meclisi açıldı ve Seyyid Câfer Pîşeverî başkanlığında Azerbaycan Millî Hükümeti kuruldu. 14 Haziran 1946'da İran hükümetiyle Âzerîler'in haklarını garanti altına alan bir antlaşma yapıldıysa da İran hükümet kuvvetleri Aralık 1946'da Tebriz'e girerek Azerbaycan Özerk Cumhuriyeti'ni ortadan kaldırdı. Ardından birçok sosyal olayın yaşandığı Tebriz tahribata uğradı; durumun sakinleşmesiyle daha sonra ülkenin ikinci büyük şehri haline geldi. .gg12..aa12..yy1945..aaARALIK.|Tebriz'de Azerbaycan Milli Hükümeti|DÜNYA|İsmet İnönü|Şükrü Saracoğlu|Ortadoğu||Kafkas Türkleri|Rusya|İran|Pehleviler| |
| 13 KASIM 1960
| İç: | 13 Kasım TasfiyesiMilli Birlik Komitesi içerisinden 14 üyenin vazifesine son verildiği duyurulmuştur. Cemal Gürsel, 13 Kasım 1960 günü MBK içerisinden 14 üyenin, komiteden "affedilmelerinin" mucip sebeplerini şu cümlelerle açıklamıştır: "Arkadaşlar, komite arkadaşlarımızın hepsi feragat sahibi, hepsi fevkalade çalışkan...fakat zaman zaman o kadar birbirinden ayrı fikirler, uzlaşmaz kanaatler ortaya çıkıyor ki, bir meseleyi halletmekten ziyade, bir meydan muharebesini kazanmak şekline giriyordu... Biz çatlaklığa meydan vermeden işi düzeltmek ve hatta hatta görünüşü kurtarmak adına gayri samimi beyanlar vermek mecburiyetinde kaldık... Fakat, son onbeş yirmi gün içinde hal öyle bir manzara ve mahiyet aldı ki komiteden sağlam karar çıkmak şöyle dursun, vatandaş efkarında şüpheler, ıstıraplar ve hatta endişeler başladı... Tabii, bütün memleket çocukları da, münevverleri de bizim kadar vatanperver oldukları için bu gidişin tehlikelerini görmeye ve ıstıraplarını duymaya başlamıştı. Ben, bütün dünyaya ve milletime karşı üzerime aldığım vazifenin mahiyetini ve icaplarını ciddi surette düşünmek mecburiyetindeydim... Bütün bu düşünüş ve görüşler çerçevesi içerisinde, yolumuzu aydınlatmak ve bu aydınlığı temin edecek kararları vermek durumunda idik. Öyle yaptık.." 13 Kasım harekâtının askeri anlamda lideri Cemal Madanoğlu olmuştur.
İngiliz belgelerinde, tasfiye edilen isimlerin ortak noktasının "CHP düşmanı olmaları" ve İnönü'nün Gürsel'i bu hamleyi gerçekleştirmesi yönünde teşvik ettiği noktasında doğrulanmayan raporların bulunduğu beyan edilmektedir. Mürted Hava Üssünde bir süre nezaret altında kalan 14 subayın, yurtdışı tayinleri kararlaştırılmıştır. Karara göre;
Alparslan Türkeş Yeni Delhi'ye,
Orhan Kabibay Ottowa'ya,
Münir KöseoğluStockholm'a,
Orhan Erkanlı Mexico City'ye,
Mustafa Kaplan Lizbon'a,
Muzaffer Karan Oslo'ya,
Şefik Soyuyüce Kopenhag'a,
Fazıl Akkoyunlu Kabil'e,
Rıfat Baykal Tel Aviv'e,
Dündar Taşer Rabat'a,
Numan Esin Madrid'e,
İrfan Solmazer Lahey'e,
Muzaffer Özdağ Tokyo'ya ve
Ahmet Er Trablus'a tayin edilmiştir. .gg13..aa11..yy1960..aaKASIM.|13 Kasım Tasfiyesi|İÇ|Celal Bayar|Cemal Gürsel|1. İstikrarsız|27 Mayıs Darbesi|STK ve Partiler|A.Türkeş|Terör|CHP|Kafkas Türkleri| |
| 20 OCAK 1990
| Türk: | Kanlı OcakSovyetlerin Bakü baskını. Ermenistan'ın Karabağ'ı işgal kararı alması üzerine protesto eylemleri düzenlenen Azerbaycan'da... Sovyetler, 26 bin kişilik ordu ve zırhlı araçlarla, Bakü ve diğer illerde kadın ve çocuk ayrımı yapmadan insanları katletti. .gg20..aa1..yy1990..aaOCAK.|Kanlı Ocak|Türk|Turgut Özal|Yıldırım Akbulut|Azerbaycan|Ermeniler|Katliam|Rus İşgalleri|İlhak|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Rusya| |
| 30 AĞUSTOS 1991
| Türk: | Azerbaycan Cumhuriyeti Azarbaycan, Rusya'dan bağımsızlığını ilan etti. Azerbaycan'ın istiklalini ilk tanıyan ülke Türkiye oldu. (18 Ekim 1991) .gg30..aa8..yy1991..aaAĞUSTOS.|Azerbaycan Cumhuriyeti |Türk|Turgut Özal|Mesut Yılmaz|Bağımsızlık-Özerklik|Azerbaycan|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Rusya| |
| 28 ŞUBAT 1992
| Dünya: | Hocalı KatliamıYukarı Karabağ bölgesinin bir kasabası olan "Hocalı", 936 kilometre karelik alanı ve 11.356 kişilik nüfusu ile ufak bir yerleşim yeri olmasına rağmen bölgede bulunan tek hava alanına sahip olması nedeniyle stratejik olarak çok önemli bir konumdaydı. Bölge 1991 yılının Ekim ayından itibaren abluka altına alınarak Ermeni Devlet Kuvvetleri tarafından bombalandı. 1992 yılının Ocak ayında ise bölgede uçan helikopterin düşürülmesi 20 Rus ve Kazak uzmanın ölmesi ile sonuçlanınca Hocalıya 6 aydan fazla sürecek bir gaz ve elektrik kesintisi uygulandı. Bölgede bulunan Rus 366. Zırhlı Alayının ağır silahlarıyla bombardıman yapıldı. 1992 yılının 25 Şubatını 26 Şubata bağlayan gece Ermeni milisleri ve askerleri giriş ve çıkışlarını tuttukları Hocalı köyüne girdiklerinde savunmasızca saklanan veya dağlara kaçan insanların üzerine kurşun yağdırmaya başladılar. Katliam bittiğinde geride 83'ü çocuk, 106'sı kadın olmak üzere toplam 613 kişinin cansız bedeni vardı. Yapılan katliama bütün İnsan Hakları savunucusu olduklarını iddia eden devletler sustu. Katliam sonrası 1275 Azeri Türk rehin alındı. Bu esirlerden 150'sinin akıbeti halen bilinmemektedir. .gg28..aa2..yy1992..aaŞUBAT.|Hocalı Katliamı|DÜNYA|Turgut Özal|Süleyman Demirel||Din Tarihi|Terör|Ermeniler|Katliam|Kafkas Türkleri|Rusya| |
| 8 MAYIS 1992 8 KASIM 2020 | Türk: | Azerbaycan'ın Karadağ bölgesi Ermeniler tarafından işgal edildi. Azerbaycan'ın Karadağ bölgesi Ermeniler tarafından işgal edildi. .gg8..aa5..yy1992..aaMAYIS.||Türk|Turgut Özal|Süleyman Demirel|Azerbaycan|Ermeniler|Rus İşgalleri|İlhak|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 18 HAZİRAN 1993
| Türk: | Haydar AliyevAzerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfeyz Elçibey Bakü'yü terketti. Haydar Aliyev Azerbaycan cumhurbaşkanı oldu. .gg18..aa6..yy1993..aaHAZİRAN.|Haydar Aliyev|Türk|Süleyman Demirel|Süleyman Demirel|2. İstikrarsız|Kafkaslar|Azerbaycan|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 17 TEMMUZ 2003
| Dış: | Ekonomik İşbirliği Teşklatı Ticaret AntlaşmasıTürkiye ile Afganistan, Azerbaycan Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Pakistan Pakistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan arasında .gg17..aa7..yy2003..aaTEMMUZ.|Ekonomik İşbirliği Teşklatı Ticaret Antlaşması|DIŞ|Ahmet N. Sezer|R T Erdoğan|Ortadoğu||Kafkas Türkleri|Özbekler|İran|Cumhuriyet| |
| 20 KASIM 2003
| Dış: | İstanbul'da İngiliz SaldırılarıÖnce Beyoğlu'ndaki Birleşik Krallık İstanbul Başkonsolosluğu, yaklaşık beş dakika sonra ise Beşiktaş'taki HSBC Bankası Genel Merkez binası önünde, bomba yüklü birer kamyonetin infilak ettirilmesiyle gerçekleştirildi. İstanbul'da yine kamyonetli ikiz intihar saldırıları düzenlendi. Levent'teki HSBC Bankası Genel Müdürlüğü ve Beyoğlu'ndaki İngiltere Başkonsolosluğu'na yapılan saldırılarda Başkonsolos Roger Short ile Sanatçı Kerem Yılmazer'in de aralarında bulunduğu 33 kişi öldü, 450 kişi yaralandı. .gg20..aa11..yy2003..aaKASIM.|İstanbul'da İngiliz Saldırıları|DIŞ|Ahmet N. Sezer|R T Erdoğan|İstanbul||İstanbul|Terör|Kafkas Türkleri|İngiltere| |
| 25 MAYIS 2005
| İç: | BTC Boru HattıAzeri petrolünü Türkiye üzerinden dünya pazarına ulaştırması amaçlanan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattına ilk petrol verildi. .gg25..aa5..yy2005..aaMAYIS.|BTC Boru Hattı|İÇ|Kalkınma|Ahmet N. Sezer|R T Erdoğan||Yatırımlar|Kafkas Türkleri| |
| 2008
| Türk: | .gg..aa..yy2008..aa.||Türk|Abdullah Gül|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi||Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 21 KASIM 2008
| Türk: | Türk Dili Konuşan ÜlkelerTürkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi kurulması. .gg21..aa11..yy2008..aaKASIM.|Türk Dili Konuşan Ülkeler|Türk|Abdullah Gül|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi|Azerbaycan|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri| |
| 3 EKİM 2009
| Dış: | Türk Konseyi (Keneş)Türk Konseyi, 1992 yılından beri toplanan, "Türkçe Konuşan Devletler Devlet Başkanları Zirveleri" sonucunda ortaya çıkan ortak siyasi irade üzerine kurulmuştur. Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi - TDİK), Türk dili konuşan ülkeler arasında kapsamlı işbirliğini teşvik etmek amacı ile uluslararası bir örgüt olarak 2009 yılında kurulmuştur. Türk Konseyi'nin kurucu üyeleri Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye'dir. Türk Konseyi'nin temel belgeleri olan 3 Ekim 2009 tarihli Nahçıvan Antlaşması ve 16 Eylül 2010 tarihli İstanbul Bildirisi'ne göre, TDİK üyesi ülkeler, Birleşmiş Milletler Antlaşması'nın amaçları ve ilkelerinin yanı sıra uluslararası hukukun diğer evrensel olarak tanınan ilkelerini benimsemiştir. Barış ve güvenliğin korunması ile iyi komşuluk ilişkilerinin geliştirilmesine ilişkin uluslararası normlar, Türk Konseyi çatısı altında yürütülecek işbirliğinin zeminini oluşturmaktadır. .gg3..aa10..yy2009..aaEKİM.|Türk Konseyi (Keneş)|DIŞ|Abdullah Gül|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi||Kafkas Türkleri| |
| 16 AĞUSTOS 2010
| Dış: | Azerbaycan ile Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Antlaşması.gg16..aa8..yy2010..aaAĞUSTOS.|Azerbaycan ile Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Antlaşması|DIŞ|Abdullah Gül|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi||Kafkas Türkleri| | | 11 EYLÜL 2012
| Dış: | Karabağ SorunuBaşbakan Erdoğan, Bakü'de Türkiye-Azerbaycan Stratejik İşbirliği Konseyi Toplantısında gazetecilerin bir sorusuna cevaben, Dağlık Karabağ sorununa çözüm yolları bulunmadığı sürece Türkiye'nin sınırını açmasının söz konusu olmadığını, ayrıca işgal altında olan yerlerden Ermenilerin çekilmesi gerektiğini söyledi. .gg11..aa9..yy2012..aaEYLÜL.|Karabağ Sorunu|DIŞ|Abdullah Gül|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi||Ermeniler|Kafkas Türkleri| |
| 12 AĞUSTOS 2018
| Dünya: | Hazar Denizi StatüsüHazar denizinin statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin ilk defa 2007'de bir araya gelmesinin ardından... Kazakistan, Azerbaycan, Rusya, İran ve Türkmenistan, Hazar Denizi'nin hukuki statüsüyle ilgili anlaşmayı imzaladı. .gg12..aa8..yy2018..aaAĞUSTOS.|Hazar Denizi Statüsü|DÜNYA|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi|Orta Asya|Azerbaycan|Kafkas Türkleri|Rusya|İran|Cumhuriyet| |
| 21 EKİM 2018
| İç: | Star RafineriStar Rafineri, Azerbaycan Devletinin Petrol Şirketi SOCAR tarafından 2008 yılında İzmir'in Aliağa ilçesine inşa edilmeye başlandı. İstanbul ofisi Sarıyer'de bulunan rafineri, Aliağa Siteler Mahallesinde 2 bin 680 dönümlük alanda hizmet verecek. Türkiye'nin işlenmiş petrol ürünü ihtiyacının %25'ini tek başına karşılayacak olan STAR Rafineri, aynı zamanda Türkiye'nin ilk Stratejik Teşvik Belgesini alan şirket. STAR Rafineri ülke ekonomisi ve sanayinin ihtiyaçları gözetilerek stratejik ürünlere odaklanıyor. Yıllık 10 milyon ton ham petrol işleme kapasitesine sahip STAR Rafineri'de, yılda 4,8 milyon ton dizel ve 1,6 milyon ton naftanın yanı sıra ülkemizdeki cari açığın önemli bileşenlerinden olan jet yakıtı ve LPG gibi petrol ürünlerinin de üretimi gerçekleştirilecek. STAR Rafineri, Türkiye'nin en büyük enerji projelerinden biri olarak petrol ürünleri ithalatında her yıl 1,5 milyar dolar civarında tasarruf sağlayacak. Farklı ham petrol türlerini işleme teknolojisi ve 63 tank ile yaklaşık 1 milyon 640 bin metreküp depolama kapasitesiyle STAR Rafineri, Türkiye'nin rekabet gücünü artıracak. .gg21..aa10..yy2018..aaEKİM.|Star Rafineri|İÇ|Kalkınma|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi||Yatırımlar|Kafkas Türkleri| |
| 30 KASIM 2019
| İç: | TANAPAzerbaycan gazını Türkiye ve Avrupa'ya nakledilmesi için inşa edilen TANAP-Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı'nın, Edirne'de ki Avrupa bağlantısı faaliyete geçirildi. .gg30..aa11..yy2019..aaKASIM.|TANAP|İÇ|Kalkınma|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi||Yatırımlar|Uluslararası Organizasyonlar|Kafkas Türkleri|Avrupa Birliği| |
| 8 KASIM 2020
| Türk: | Karadağ İşgalden Kurtuldu27 Eylül 2020'de Ermenistan'ın başlattığı çatışmaların ardından Azerbaycan ordusu, Şuşa'yı 8 Kasım 2020'de işgalden kurtardı. Şuşa'nın kurtuluş günü olan 8 Kasım, "Zafer Günü" ilan edildi. 10 Kasım günü Ermenistan, Rusya ve Azerbaycan ortak bir bildiri yayınlayarak, Ermenistan yenilgisi ilan edildi. .gg8..aa11..yy2020..aaKASIM.|Karadağ İşgalden Kurtuldu|Türk|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi|Azerbaycan|Ermeniler|Türk Tarihi|Kafkas Türkleri|Rusya| |
| 23 OCAK 2021
| Dış: | Türk Gemiciler KaçırıldıNijerya açıklarında, Lagos'tan Güney Afrika'nın Cape Town kentine ilerleyen gemideki 19 kişilik mürettebattan 15'i kaçırıldı. Azerbaycan uyruklu 1 kişi öldürüldü. Gemi, 3 mürettebatla Gabon'un Port-Gentil Limanı'na hareket etti. Baskından kurtulan 3 Türk denizci, 30 Ocak'ta Türkiye'ye getirildi. Kaçırılan 15 Türk gemici, yaklaşık 3 hafta sonra serbest bırakıldı. .gg23..aa1..yy2021..aaOCAK.|Türk Gemiciler Kaçırıldı|DIŞ|R T Erdoğan|2. İstiklal Mücadelesi||Kafkas Türkleri| |
|